WELCOME TO VOICE OF YOUTH

Well ,this blog is for all the bloggers who love to visit this page,especially for students, who are interest to pursue higher studies in india and abroad providing and sharing informations,guide, news etc etc., . you can get the list of college and universities around the world,courses,examinations, informations etc,and some articles to inspire and encouraging our mind and give us a wiseful thought for our career .I hope you enjoy this blog and please do visit again.

"the foundation of every state is the education of its youth.It makes a man to become a gentleman"

Tuesday, August 20, 2019

Ruantlang khua ka pianna

MY VILLAGE  RUANTLANG CHAMPHAI MIZORAM

RUANTLANG KHAW ṬOBUL

- Zuali Pa (Bta Varte)

                              Ruantlang khua hi Champhai zawl kin, chhim lam, Longitude 93.33031o E leh Latitude 23.67291o E (Tropic of cancer) vela awm, Ruahtui pawh a tawk chauh a tla thin, Sik leh sa thu-ah pawh Monsoon Climate anih avangin vawt lutuk lo leh lum lutuk lo a ni a. Thlasik vanglai erawh chuan 0°C te pawh a thleng ve zauh zauh thin. Mizo chanchin hlui ziaktuten Mizo chanchin an ziah a, Champhai hmuna thil thleng tam tak an ziah lan thin hi, Ruantlang hmuna thil thleng a ni thin. Chuvangin, Mizo Lal ropui Vanhnuailiana te, Pasaltha hmingthang Vanapa te leh midangte lo chettlatna leh chenna thin hmun kha Ruantlang hi a ni a. Ruantlang khaw tobul han chhui dawn chuan hmasang kan pipute chanchin atanga chhui loh theih pawh a ni lo va. Ziak a dah kan hmuh hlat theih ber atangin Ruantlang khaw hmun chanchin hi kan chhui dawn a ni.

                               Kan Pipute Kawlphai a an chen lai, 1526 AD vel khan Hrangchala thlah, Lawipa chuan Kawlphai atangin a pa tar tawh tak hruaiin thlang a rawn tla a. Champhai rawn thlengin, Lawihmun (Ruantlang)ah khua a rawn din a, a awmna khua leh tlang luah chu ama hming chawiin Lawihmun/Lawitlang tih a ni. Tin, heng hun lai tho hian Hmar hnam Fenngo thlah Zote, Chawnchhim, Khawbung, Chhungte etc. chu Champhai leh a chhehvelah hian an cheng a, anni pawh hian an awmna hmun leh tlangte chu an hnam hming an put tir vek a ni. Lawi hnam leh Zote hnamte hi an tangrual thiam hle a, heng hnam pahnih tangrualte hian Chawnchhim (Champhai) a lo cheng hmasa Analho chu do tlangin an hneh nghe nghe a ni. (Thenkhat chuan heng hun lai tho hian Hmar hnam chi khat Ruan ho pawh heng laiah hian an chengin an sawi bawk - Ref. B.Lalthangliana : Mizo chanchin 2009, p.55). Hmar hnam hrang hrangte Champhai leh a chhehvel a an chen lai hian Ralte hnam chu Khawzimah an awm ve a. Ralte hnam chuan Champhai leh a chhehvel a hmar hnamte chu an um darh ta a ni. Hetih lai a Ralte lal hmingthang tak chu Mangkhaia a ni a, Mangkhaia pa Mangthawnga erawh chu Tuichhinah a lal thung. (Kum lama upa te chuan Champhai leh Chawnchhim hi a hrangin an sawi thin a. tuna phaizawl hi Champhai an ti a, tuna thangthar ten Champhai an tih tak erawh hi chu Chawnchhim an ti thin, Chuvangin, Champhai leh Chawnchhim hming ziah hran dan pawh a har khawp mai)

                             Mizo pipute Tiau chhak a an awm lai hian Hnam hrang hrangte chuan Lal hrang hrang an nei tawh a, an indip tak deuh avangte, khawthlang lam ram tha a awm an chak avangte leh Pawih ral an hlauh avangte in thlang an tla ta hum hum mai a. Hetih hun lai hian Champhai vel a hmar hnamho chu um chhuahin an awm vek a ni. 1700 AD kha chuan Kawlphai atanga Mizo, thlang tla thla te chuan Tiau lui an kan fel vek tawh a ngaih a ni. Tichuan, Mizote chu khawthlang lamah tla thla zelin, 1800 AD ah chuan Mizorama khaw chhak ta ber chu Aizawl a ni a, Aizawl chhak lam ram leh Tiau inkar zawng hi chu ram ruak vek a ni. Hmar ho awm atanga kum 200 zet mei mit tawh lo, Lawihmun/Lawitlang (Ruantlang) pawh chu a lo thing ta thuap mai a ni !

                                 Mizo te chu khawthlang lamah an han cheng ren rawn a. Lal hrang hrang an tam si a, Khawchhak lama ram ruak awm ta duai mai chu Mizo Lal ropui Lallula thlahte chuan ram neih zau an duh avangin khawthlang lam atang chuan chhak nawr zai an rel leh a. Chan insemin, an hma zawn atang theuh chuan lal dangte nek ranin chhak an nawr ta a. Lallula thlah Vanhnuailiana chuan a pa, Lalsavunga thih hnu chuan, a pa tlang chu changin chhak a nawr ta a. Darlawng, Lamtual, Saitual, Puilo, Vancheng, Awnnu leh Tualte-ah chhovin, Tualte atangin Lungdup-ah a kai leh a, 1864 ah chuan Vanhnuailiana chu a Pasaltha Vanapa te leh Zaphung-huaisena te hruaiin, Lungdup atangin hman lai a Hmar hnam lo awm tawhna Lawihmun/Lawitlang (Ruantlang) ah chuan a rawn kai a, a laili lai leh tlang sang lai, tuna BDO Quarters hmun tak hi rawn thut in, a chhehvel ram zawng zawng chu a awp ta hmuk mai ani. Tichuan, Vanhnuailiana chuan a  chu hmun ralmuang zawk Chawnchhim lamah a awm tir ve thung a, Vanhnuailiana thih hnu chuan Vanhnuailiana fate pawh Chawnchhim lamah hian chho leh a sawi a ni. (Mizo chanchin ziaktu ten Vanhnuailiana kaina hmun Lawitlang/Lawihmun/Verhpui tia an sawi hi Ruantlang vek a ni tih hriat a tha awm e - Author). Helai hmuna Vanhnuailiana a rawn awm hian In 700 lai an tlingin an sawi. Tichuan, Mizo lal ropui tak Vanhnuailiana chu 1871 ah helai hmun (Ruantlang) ah hian thi in, tuna Champhai BDO Quarters hmun, Ruantlangah hian phum a ni a. A thlan pawh helai hmunah hian hun rei tak hmuh theihin a awm a. Hun a lo rei deuh a, a thlan chu a chhiat tak avangin Art & Cultural Dept. leh Ruantlang Br.YMA tangkawp chuan kum 1997 ah Vanhnuailiana thlan hi a tira an phun ang thei ber tura siamin an thlak a, hei erawh hi chu tun thlengin hmuh theihin a la awm a ni. Vanhnuailiana thih hnu hian a nupui Rolianpuii chuan Chawnchhim lama a fate chu han finin, Chawnchhim chu a awp ve leh ta thung a ni.Piputen Vai len an sawi Gen. Bourchier-a, Lalburha hrem tura rawn kal chuan Vanhnuailiana hmun Ruantlang chu Feb. ni 17. 1872 ah a rawn thleng a. Hetih lai hian Vanhnuailiana thlan hi hung tlat a ni a, a laiah chuan ban lian tak phunin selu an tar a, sekiah chuan Chawnchhim runtu Sukte an thah tak lu inkhai pawh an rawn hmu nghe nghe a ni. Vanhnuailiana khua chu a chanve lai mai a kang khu vung vung mai a, khaw ram ang mai a ni. Tichuan, Sap-ho chuan Vanhnuailiana thlanah chuan an flag an tar a, zankhat an riah hnuah, Chawnchhim a Vanhnuailiana nupui Rolianpuiite nen chuan inremna sa-ui an tan ta a ni. (Pu Lalthanhawla, Mizoram Chief Minister chuan, Champhai kum 100 tlin lawmna Souvenir-ah Gen. Bourchier leh Lalburha hian Ruantlang hmunah hian inremna saui an tan tiin a sawi). Vanhnuailiana thih hnu hian a fate chuan khawchhak lama Sukte leh Pawih ral an hlauh avangin 1789 vel khan Chawnchhim tlang atangin thlang tlak zai an rel leh a, khawchhak lama lalho chu inthurualin tukkhatah khawthlang lam panin an chhuak vek a. Hei hi thlangtlak vawi hnihna tia sawi a ni.

                             Vanhnuailiana faten thlang an tlak dawn hian Vanhnuailiana'n Zahau tlangval, khawchhak lama Pawih ho dawr tura a sawm, Nikuala chuan " Kei chu, ka pu Vanhnuailiana'n, ' Tiau leh Tuipui inkar zawng zawng hi I hum theih phawt chuan I ram a ni mai, ka fate pawhin an tibuai lo ang che' min ti a, ka awm dawn a ni" a ti tlat a, thlang a tla ve duh ta lo a. Tichuan, Vanhnuailiana faten thlang an tlak leh hnu chuan Nikuala chuan chhim lam a nawr a, helai hmun Vanhnuailiana khua (Ruantlang) chu khaw ram a lo ni leh ta a ni. Nikuala chu Khuangleng, Vanzau leh Chawngtlaiah te a kai zel a. Sailo lalho hlauh ber Pawihho a hlauh ve loh avangin a khua pawh an pung chak hle. Sukte leh Pawih-ho chuan Nikuala chu an ngam meuh loh avangin Sap-ho hnenah chuan mi thah leh mi run hmang tiin an hek ta a, Sap-ho chuan Nikuala chu an man ta a ni. Nikuala Sap-hoin an man hma hian a farnu Duhkaii chuan Rodenga, Hualngo Cherput hnam chu pasalah a nei a, a pasal nena an inthen hnu chuan a nuta Nikuala, Chawngtlaia mi chu a fate pathum Khuanglianthangi (Pi Khuangi), Vaihleia leh Vanhnuaikhumate nen an bel a. Nikuala chuan a fapa pahnihte leh a tupa pahnihte hnenah chuan a ram chu a sem ta a ni. A tupa upa zawk Vaihleia chu in 30 vel nen Khuanglengah khaw thar a sah tir a, a tupa naupang zawk Vanhnuaikhuma chuan Khuangleng atangin 1895 ah Faihmun (Mualkawi) ah khaw thar a sat ve leh a, tichuan, Vanhnuaikhuma chuan Ruantlang, Mualkawi, Tuichhin, Lawi leh Saisih te chu a awp a. Heng khua te hi a thih hma chuan Vanhnuaikhuma khuate tih an ni thin. Vanhnuaikhuma chu Faihmun atangin Mualkawi hnuaiah insawn lehin, heta a awm lai 1903 ah a fapa upa ber Saingura leh anau Pakeiate chu an piang a ni. ( Saingura leh Pakeia hi nu hrang fa an ni a. Chuvangin, kum khat chhuak an ni. Tin,Upa Chhunkhuma, Mualkawi Kohhran Upa chuan Vanhnuaikhuma hi fanau lamah a tluang lo hle a, fa 10 lai neiin, Puitlin thlenga dam chu 3 chauh niin a sawi - Author.) Mahse, engemaw avangin Vanhnuaikhuma leh a nupui Vanhnuaithangi, Lungphunlian Lal fanu chu inthenin, Vanhnuaithangi hian a fapa Saingura chu an khua Lungphunlian lamah a hruai ta a. Lungphunlian lamah hian hun engemaw chen chu an va awm nghe nghe a ni. Vanhnuaikhuma hian Vanhnuaithangi a then hnu chuan Thangsavungi nupuiah a nei leh a, Anni erawh hi chu an thih thlengin an innei ta a ni.
1900-ah Lal Puilala fapa Butpawla chuan Samthang atangin Sap phalna in Champhai zawl leilet siam turin Vanhnuaikhuma ram chhung, Lawihmunah khua a sat a. Mahse, Phaizawl leilet chauh siam tur anih avangin Vanhnuaikhuma chuan a ram chhung khawi lai mah hi Butpawla chu a pe lova. Butpawla hian a khawsah chin chiah chu ram a nei a, chu pawh a chhuahsan a, hmun dang a kai apiangin a ram a ni lo nghal zel bawk a ni. Tichuan Butpawla chu Lawihmun tlang atang chuan Zo tlang sang lamah a insawn chho leh a. Hetah hian Butpawla ruala insawn ve duh lo in 7 lai an awm a, heng mite hi Hmunnghakho an ti thin. Vanhnuaikhuma chuan Champhai zawl leilet leh Thingtlang ram tha chu neih kawp a duh vangin 1905 velah Mualkawi atangin Ruantlang lam, Pu Hranga tawngtaina tlangah a kai chho va, chuta tang chuan Ruantlang Khurpui chungah an kai leh a, Khurpui chunga awm awm lai, 1910 ah Vanhnuaikhuma chuan fapa Biakkunga a nei leh a, Hemi kum hian a farnu Khuanglianthangi (Pi Khuangi) chu Surbung atangin Tuichhin awp turin a hruai thla thung a ni. 1911 ah chuan Bawrhsap lamin phaizawl leilet neih dan tur ruahmanna fel tak a siam angin, Vanhnuaikhuma pawh chuan Leilet a siam a, chuvangin 1911 ah Vanhnuaikhuma hian Champhai zawl leilet a siam tih a ni. Khurpui chunga an awm lai 1911 hian Kristian pawh Vanhnuaikhuma khuaah hian an awm tawh a ni. Kum 1912 ah chuan Phaizawl leilet siam aia thingtlang lam neih a duh zawk avangin Vanhnuaikhuma chu Khurpui chung atangin Saisih hmun hniamah a insawn a. Heta an awm lai hian Vanhnuaikhuma hian Kristianho han kam khat changte pawh a nei thin a ni awm e. Tichuan, helaia an awm atang hian Kristian hote chuan mumal taka inkhawmna te pawh an nei thei ta a ni. Saisih hmun hnuaia an awm lai 1914 hian Vanhnuaikhuma hian a fapa Saingura chu a nu nen Saisih-ah hruai pheiin, Biakkunga kum 7 anih kum, 1917 ah chuan Saingura hi kum 14 mi lek la ni mahse, Vanhnuaikhuma chuan Saingura leh a nu Vanhnuaithangi chu Dilteah in 15 vel hruaiin a kai tir a, heta tang hian Saingura hi khaw hran neiin a awm ve a. Rorelna engkim erawh chu a pa Vanhnuaikhuma kutah a la awm thung a ni. (Diltea an khaw thar kai hming chawi hian Ruantlang Presbyterian kohhran upa, Upa Khawsiama hming pawh hi phuah a ni. Dilteah hian 1917 ah kaiin, a kum leh 1918 ah Upa Khawsiama hi a piang a ni - Author)

                            Sainguran Saisih atanga Diltea a kai pui hote chu - Pu Thanruala, Pu Darkhuma, Pu Chhuma, Pu Saibuanga, Pu Zika, Pu Sumkunga, Pu Thana, Pu Thangchhuma, Pu Rohnuna, Pu Selchhunga, Pu Biala, Pu Hrangtea, Pu Thira, Pu Sina, Pu Chinhleia te an ni. Vanhnuaikhuma te Saisih hmun hnuaia an awm lai hian Vanhnuaikhuma hian fapa Hmingthanga chu 1921 ah a nei leh a. Hmingthanga erawh hi chu kum 15 mi niin, 1936 March thla-ah Mualkawiah a thi a. Vanhnuaikhuma chu Saisih hmun sang lamah 1923 ah a kai chho leh a ni.

                               Saingura Ruantlanga a awm tawh hnu hian vawikhat chu 1929 July thla hian Ruantlang Dai, Lungverh Verhte lui hnarah hian Keipui pahnih an lo lut a. Khawchhiar Pu Thana’n a kap a, Mahse, kap hlum loin a hliam a. A hnu an chhui a, silai kengin an lo chang a, mipuiin haw hawin an hnung lam atangin an nawr bawk a. Pu Saingura (Upa Chengtawnga pa) hmaah lo chhuakin, a lo kap a, Pu Rolianan kap zui lehin, an kap hlum lo leh hlauh mai a. Pu Chinhleia chuan, ‘Khua a tlai tawh sia a, i haw san rih mai ang u’ a ti a. Tichuan hawsan turin an inbuatsaih a. Mahse, Sakei hliam khan khaw chhung lam a pan tlat avangin Ram lamah mipui an awm bawk si a. Tlangval tlawmngai, sakei hnu chhui tute chuan, ‘ Sakei hian khua a hnaih si a, In lam a pan zel bawk si a, chhui zel a tha ang’ an ti a. A lo chang tur in siam leh in, an chhui leh te zel a. Tlang a a kal liam tur Kapthuama’n a lo kap a, kawngpui hrul lawkah khaw lam panin a kal leh ta a. An chhui zel a, a hnu a rul chuk ta a. Chutah upa vekin, ‘Kan sahnu chhui hi a dik ta lo ve, i haw san ang u’ tiin chhui an awih ta lo va, tlangval ho chu an dang ta a ni. Mahse, Sakei chu dai bul maiah awm tawhin, in lam panin a kal zel bawk si a, mipui an ngaihtuah in an chhui lo thei bawk si lo va. Sakei chu a lo tang ta a, a hnu chhuitu Hrangthuama chu a rawn pan ta a. A huk dup dup a, silai keng Padanga, Roliana, Pakeia an ni a. A rawn zuang a, Pakeia chuan a darah a lo kap a, Sakei chu a kap kir zo lova, Hrangthuama chu rawn panin, ani chuan tlan chhiat tum miah lovin a ka-ah takah feiin a lo chhun chat mai a. Fei chu a mung chinah a tliak hmawk mai a, Sakei chuan Hrangthuama chu a seh zui ta a ni. Hrangthuama pu Chinhleia chuan a feiin a chhun zui a, Sakei chuan Hrangthuam chu a seh zui nawk nawk a. Sumkunga, Chinhleia, Chaleka te chuan Feiin an zuk chhun thin a, Rolianan a kap dawn a, mihring inral palh an hlauh avangin kah an awih lova, Sakei pawh chu a inthliarfihlim leh mai a. Chuta tang chuan sakei chu an um zui ta rih lo a ni. Hrangthuama chuan chhel takin, ‘A na lo ve’ a ti a, an zawn hawng ta a.

                                 A tukah chuan Sakei chu an beizui leh ta a. Sakei awmna lai kha ram zim te anih avangin an sah hual a, Sakei kha pahnih nia an hriat tlat avangin, pakhat chuah an hmu si a, pakhat kal bo lai an hre mai si lo va, mipui an thlabar hle a ni. Tichuan, Sakei chu an hual leh ta a, hual mawng lam atanga rawn lut chho te chuan Sakei ruang chu an hmu ta ma a. Sakei ruang an hmuh hnu chuan mipui chuan an bawh ruih ruih mai a. A ruang hmu tu Lutruma chuan, ‘Niminah Hrangthuama a seh tawh a, a lu hi ka pe e’ a ti a ni.

                                 Chawfak her lam tawhah sakei chu khua ah an luh pui a, khawlaiah an dah a. Hrangthuama pi Saitawii chuan a thirkhai chuan Sakei mitah a va kheng a, a diriamna a niawm e. Chuta tanga hun rei lo te, a ni la la chuan Hrangthuama Kum 20 mi chu a chatthla ta a ni. (Tlangval Hrangthuam thlan hi tuna YMA Park luhna kawng sirah a la inphun a ni –Author) Tichuan, a tukah chuan Sakei ruang chu Lalpa, Vanhnuaikhuma aih turin Mualkawi lamah an zawn thla ta a ni.

                                 Saingura hova Diltea an awm lai hian hri leh tam a leng chiam mai a, In khatah ruang 2/3 te pawh a chhuak a ni awm e. He hri dan tum hian theihtawp an chhuah a. Kawtchhuahah milem lian pui pui puanchhia leh thil dangte a an siam chu an tar a. Dai velah te chhawl an bang nghek nghuk mai a ni. Saingura te chu Dilteah rei awm lovin Thenthelhah an kai a, chuta tangin Tlantauah an kai leh a. 1923 ah chuan Butpawla hnena kal ve ta lo, Vengawiha awm Hmunnghakho nen chuan an in fin ta a ni. Kristian pawh an awm nual tawh a, Kohhran pawh mumal taka a din tawh avangin, heng kristian infinho hian Kohhran pawh an chawi nung chho ta zel a ni. Hemi hnu 1927 ah Vanhnuaikhuma chu Saisih hmun sang atangin Tuichhin a Pi Khuangi hote nen chuan Mualkawi (tuna Pi Khuangi Lung kan tih tak) ah infin turin a kal ve thung a. Vanhnuaikhuma hnena kal ve duh lo te chu a fapa Saingura hnen lamah an kal ve thung a ni. Hetih lai pawh hian Saingura hian Lal (Chief) nihna tak tak nei lo mahse, khawtlang inkaihhruaina tam takah chuan hotu chan a chang a, mahse, a khua hi Vanhnuaikhuma khua tih tho a la ni. Saingura nau Pakeia, Sap hnena Mohurer (S.A) zir zo rawn haw pawh chuan Saisih atang chuan a pa Vanhnuaikhuma chu Mualkawiah zui thla lovin, a u Saingura Ruantlang lama awm chu a bel ta zawk a, a nau Biakkunga erawh chuan Mualkawi lamah a pa chu a zui thung a ni. Pakeia hian Saisiha an awm lai 1925 atangin Mohurer hna hi a thawk tan a, 1946 thleng he hna hi a thawk a ni. Ruantlang khaw dintu bulpui ber Saingura hian fapa 4 leh hmeichhia 1 a nei a, Amah hi chu a dam rei lo va, 1940 khan kum 37 miin Ruantlangah a thi a, Saingura leh a nu thlan hi Ruantlang khaw chungah hmuh theihin a la awm a ni.Saingura fapa Chengtawnga chu Ruantlang Presbyterian Kohhran Upa atan thlan a ni nghe nghe a; Tin, Saingura fapa upa ber Saihnuna, Upa Chengtawnga u chu Burma Sipaiah tangin Huaisen chawimawina M.C double a dawng a, hetiang chawimawina dawng thei hi tun thlengin Mizo zingah an la awm lo nia sawi a ni. Saihnuna hi Burma sipai a tan chhung hian Karen helte nen hian an inkap fova, Hel ho nena an inkah tum te hian a huaisen zia a lang chhuak thin a ni a. Ral beihna a a huaisen thin em avang hian Sipai huaisen chawimawina sang ber a dawng thei a ni. Saihnuna hian Belthum a bel hnu hian, Thlawh hma leilet zawla an kal laiin, Ral chuan tlang atangin an rawn kap a, a khupah an kap fuh hlauh mai a, kal thei lovin a awm a, a hoten tawlh kir mai an rawt pawhin a duh lova, Saihnuna chuan, ‘Naute u, in sahim nan tawlhkir mai ula, keiin theihtawp in ka lo dang ang e’ tiin a hote chu a hrilh a. Tichuan, a hote him nan a nun hlanin, ropui takin Thathon khawpuiah vui liam a ni ta a. Burma Sorkar chuan Saihnuna hi chawimawiin MC Bar a hlan a. A hriatreng nen Yangoon khawpui Army Meuseum ah Sgt. Saihnuna thlalak leh a chanchin chu tar a ni bawk. Tin, Champhai DC office tualah Pasaltha huaisen hriatrengna lungphunah pawh Saihnuna hming a chuang nge nge a ni. Hetiang mi huaisen, Mizo tihmingthatu Ruantlangin kan nei hi a lawmawm hi a chhuanawm tak zet a ni.

                                  Saingura thih hnuah Pakeia chuan 1943 atangin khaw hotu nihna chu a chang zui ta a. A pa a la dam vangin Lal nihna tak tak erawh chu a la chang lo. Pakeia ho chuan Vengawih leh heng lai bawr vel hmun hrang hranga an kai hnu hian, hman laia Hmar hnam Ruan-ho lo awm tawhna hmunah an kai leh a ni. Vanhnuaikhuma chu 1945 September ni 22 khan Mualkawiah a thi a, Vanhnuaikhuma thih hnu atangin Pakeia chu Ruantlang Lal nihna pek a ni a, Ruantlang lal (Chief) tia hriat a lo ni ta a ni. Pakeia hian Mizorama lalte ban an nih thleng, 1954 khan Ruantlangah hian ro a rel a, hetih lai hian Ruantlangah hian in 59 vel chauh an la awm a ni. Pakeia hi lehkha thiam leh kristian anih avangin rorel a thiam hle a, a khua leh tuite tan pawh lal tha tak a ni a; Ro a rel tawh loh hnu 1965 ah Ruantlang Kohhranah hian Tual Upa atan thlan tlin a ni nghe nghe. Tichuan, Pakeia chu kum 75 mi niin, 1978 ah Ruantlangah a thi a, 1943-1954 chhung ro a rel a ni. Lal ban hnu a, District Council-a Mizoram hlan kai a nih khan Ruantlang pawhin kum 1954 ah V.C thlangin, VCP hmasa ber atan Pu Dengkhuma chu thlan tlin a ni a, tin, Hmunhluia an la awm lai August ni 16, 1955 ah YMA an din a, Pu ST. Sangvunga chu President hmasa ber a ni. November ni 8,1958 ah KTP pawh din ve leh a ni a. Upa Lalawia (L) chu Leader hmasa ber a ni.

                                   1960 kum a Ruantlangin Tuichhin tlang an neih kum hian Buh an ngah em em a. An lo vah chhung hian Buk tam tak sain an riak a. Beai leh sahdal thangte kamin Buk tinte hian tlaitin Vahrit, Ramar, Varung chawhmeh khawp an awk ziah a ni. Hemi kuma an lo hal hi a kang tha em em a. thenkhat lo chu Mangkhawh ngai lo khawpin a kang tha a ni. Buhseng lai hian Nula leh tlangval zawng zawng ramah riakin, tul fe loah chuan ina haw pawh an awm lo tih theih a ni. Buh vuak ni te hian Hruih hnih hruih thumah te buh an vua a, Hruih hrang hranga buh chhun fin ni te hi nuam an ti thei em em a. ‘Chu chuan Sialin buh a chhunfin dawn’ tih te hi a ri reng mai a ni an ti. Hemi kum hian Hrangkaia, Lianhnawnga, Kapthianga, Padanga, Thangruaia, Liantawia, Hmingchungnunga, Pusina leh Thangluaia te chuan Silai-zawn lai buh an thar a ni. Tin, Mautlawnzawn buh thar pawh Tlauchhunga a awm bawk. Silai-zawn thar pha lo deuh, Tuha-zawn, hreiha-zawn thar pawh an awm nual bawk a ni. Hemi kum pawl tlak hian sazu a tam em em mai a, tlangvalte chuan pawlte tuamin zan khatah sazu sangkhat dawn man te pawh an awm nia sawi a ni bawk.

                                   Ruantlang hmun hlui a an awm lai hian Pu Lawithangvunga leh Upa C.Dengliana te chu Vanhnuailiana hmun hluiah chhukin,Vanhnuailiana thlanah ngei Iptepui bangin Bawkte an sa a. Kum tin he lai hmuna insawn thla hi an pung ve zel a. Mizoram Buai a sipai in khua an khawm hma khan Vanhnuailiana hmunah hian In 20 vel dawn an awm hman tawh a ni. Tichuan, Vanhnuailiana hmun atang chuan hmun hlui, Ruantlang lamah hian an inkhawm chho thin a, khawtlang thil pawimawh te, Kohhran, YMA leh KTP lama tih tur pawimawh leh tul zawng zawng chu an han ti ve zel a, Biak In panna kawng a chhoh leh hlat deuh avangin inkhawm an thulh phah chuang lo. Hetih lai hian Ruantlangah hian kohhran pakhat Presbyterian Kohhran chauh la awmin, Biak In pawh pakhat chiah a la awm a, 1965 kumah erawh chuan UPC chu Ruantlang hmun hluia mi tam zawk an la awm lai hian mi tlemte in an din ve a ni. Mizoram buai lai a India sorkarin khaw hrang hrang hmun khata a sawi khawm khan Vanhnuailiana hmun pawh hi Grouping Centre atana thlan a ni a, tichuan 1968 ah Vanhnuailiana hmunah chuan Ruantlang hmun hlui lama awm te, Kelkang te, Mualkawi te, Zotlang te leh Tlangsam te chu khawm luh an ni a. In pawh 400 lai ding in, a khaw hming atan Ruantlang tih chu a pu chhunzawm ta zel a. Sorkar chuan khaw khawm te mahni khua a kir leh a phal khan mahni khaw lama kir ve duh lo te leh Ruantlang hmunhluia awm te chu Vanhnuailiana hmunhluiah hian Ruantlang khaw hming puin an awm ta zel a ni.

                                 Khawkhawma kir ve duh lo te leh Ruantlang khua a lo awm sate chu mahni khaw hming pu chhunzawm zelin veng hran hranah an awm a, Kohhran leh YMA te pawh an din chho zel a. Khaw hmun khat ni si, chutiang a awm chu tha tilovin, Kelkang Presbyterian Kohhran leh Ruantlang Presbyterian Kohhrante chu 1974 ah Ruantlang Presbyterian Kohhranah an infin a, YMA pawh 1977 ah Ruantlang Br. YMA tiin an infin ve a ni. Kelkang nena an inzawm kum hian YMA a chak khawp mai a. YMA Member hi 102 chauh ni mahse, YMA hnatlan nikhua hian Member 98 lai an chhuah tam berin an chhuak thei a ni. Tin, Mualkawi a kir ve duh lo te erawh chuan Mualveng Kohhran invuahin 1977 ah Kohhran an din a, YMA pawh an din zui bawk. Tichuan, Ruantlangah chuan Presbyterian Kohhran Biak In pahnih, UPC Biak In pakhat leh Branch YMA pahnih a lo awm ta a ni. MHIP pawh 1970, Oct ni 2 ah din a ni a. MUP pawh 1978 ah dinin, Games & Sports Association pawh hemi kum 1978 kum vek hian din a ni a. Hemi kum 1978 hian Lersia Field hi Football khelhna atan laih tan a ni a. Lersia Fielh laih lai hian khawtlang mipui an tangrual em em a. Zanah Petromax eng hnuaiah hnatlangin Lersia Field hi an lai hial a ni. He Field hi Pu Lalhmingliana, Ruantlanga A.O hmasa ber fapa Lersia hming chawia phuah a ni. Tin, Zirlai pawl, Ruantlang Student Association te pawh din a ni. Khaw dangin NGO leh Association an neih ang zawng zawng hi Ruantlangah hian din ve vek a ni a. Tunah chuan VC pakhat hnuaiah YMA Branch pahnih, MHIP Branch pahnih leh MUP Unit pahnih lai awmin, Heng NGO hrang hrangte hi lungrual takin an kal a, Ruantlang thatna turin theihtawp an chhuah vek thin a ni.

                                 Ruantlang hmun hluia an awm lai 1951 ah Private Primary School chu din a ni a. Primary School din anih hian a hranpa in School an la nei chuang hauh lova, Sunday School hi zirna school atan an hmang ve mai thin a ni. 1963 ah Middle School chu helai hmunah bawk hian din a ni leh a. Mizoram a lo buai a Vanhnuailiana hmun a khaw hrang hrang khawm kum, 1968 ah chuan Govt Primary School-I hi tuna a awmnaah hian an din leh nghal a. Sikul naupang an thathnem tak avang leh Sikul building ten a zawh chiah loh avangin a kum leh, Ni 1.May.1969 ah Govt Primary School - II pawh tuna a awmna hmunah hian an din leh a. Heng Primary School pahnihte hi Sorkar school ni nghal tura din an ni. Tin, hemi kum vek hian Middle School pawh din leh a ni a. Hei erawh hi chu Private School a hun rei tak kal pui a ni a. Dec. 1. 1991 ah Sorkar school a hlan kai a ni. Heng School din hnu deuh hian Primary School-III chu tuna High School thlangah hian 1971 ah din leh a ni a. He mi hnu 1986 ah Middle School-II pawh din leh a ni bawk. Heng school pahnihte hun engemaw chen hnuah Zotlang lamah sawn thlak leh an ni a, 1993 atanga tun thleng in Comprehensive Middle School in an awm ta zel a ni. Zirna chuan hma a sawn zel a, mipuite rilru ah High School mamawhna rilru a lo lian deuh deuh a, 1972 ah Private High School pawh din leh a ni a. He School pawh hi 1993 ah sorkar school atan lak a ni a, Kum 2012 ah HSLC Exam centre atan hlan kai a ni leh bawk. Tichuan, zirna lama mi thahnemngaite an lo chhuak zel a, Naupang ten English a hma an sawn chhoh zel nan Private English Medium School, Mount Carmel School pawh 2000 kumah din a lo ni ta hial a ni. Tun hma lam atang tawh a zirna sikul tha tak Ruantlang in a lo neih vang hian Ruantlang atangin Officer lian tak tak, Engineer leh Doctorate degree thleng a zirna kailawn zawh chhuak te pawh an lo awm tawh a ni.

                                   Tin, Ruantlangah hian Sorkar Office pawimawh tak tak a awm a, Mizoram buai, khaw khawm 1968 atangin Ruantlang chu Khuangleng A.O awpna hnuaiah a awm a, A.O tak erawh hi chuan 1973 ah Ruantlangah Office neiin, Ruantlang hi a thut ta chauh a ni. A.O post tih tawp anih thleng khan A.O hi Ruantlangah hian a awm ve ta a ni. Tichuan, Tun hma a A.O Quaters lo awm thinna hmunah chuan Champhai BDO Office chu 2006 Nov. ni 26 ah Official-in Ruantlanga awm tura ruahman a ni a, Office leh Quaters te sak zawh anih hnu, ni 28. Nov. 2008 ah BDO Office chu hawn a ni leh a ni. Tin, Health Sub-Centre hi 1980 ah hawngin, Champhai Vety Dispensary Office erawh 1984 ah Ruantlangah hian hawn tan a ni thung. Heng Office pawimawh tak tak te hi tun thlengin tluang takin an la kal zel a. Office leh Quaters pawh a din tirh atangin tun thleng hian thawm that zel an la ni bawk. Heng Office-a thawktu lu te hian an thut chilh reng avangin, heng office-te hi Ruantlang khua mai ni lo, a chheh vel hmun hla tak tak atangte in tangkai takin an hmang thei thin a ni.

                                      Sakhuana lamah pawh Ruantlangah hian Presbyterian Kohhran leh Mizoram UPC te hi Bial thuthmun niin, Pastor in a thut chilh reng a. Ruantlang Presbyterian Kohhran Biak In, Mualveng Presbyterian Kohhran Biak In, Mizoram UPC Biak In leh Presbyterian Reformed Church Biak In a awm a. Tin, heng bakah hian Kohhran pawl dang, lian tham lem lo, In a inkhawm te pawh an awm neuh neuh bawk. A khaw phu tawkah chuan Mizorama Kohhran hrang tamna khua tak ni pawhin a lang. Tin, Ruantlang khaw tana pawimawh em em leh Zoram khawvel deng chhuak khawp ‘Chanchintha Dak Bawm’ lo chhuahna bulpui ber leh a hma latu Pu Robuanga, Ruantlang khua leh tui a ni te hi Ruantlang vanneihna leh Pathian malsawmna ropui tak a ni. A hun lai a tawngkam lar tak ‘Ruantlangah I thar ve em?’ tih te hian Chanchintha Dak Bawm zawn anih lai a Ruantlangin a laili a luah zia a tilang thin.Tin, Ruantlang hian Infiamna kawng hrang hrang, mimal infiamna te leh Team anga infiamnaah te hian Mizoram deng chhuak khawpin infiam mite avangin hming a lo chher tawh a, Mizorama la thleng ngai lo, kan veng tlangval, TBC.Lalchhanhima’n India aiawh a Asian Youth weightlifting Championship, Saudi Arabia, Doha a Bronze medal leh 2nd Asian Youth Games, Nanjing, China a Weightlifting a Bronza medal a lak te hi Ruantlang khaw duai loh zia tilangtu pakhat a ni. Zai lamah pawh a hun lai a Zoram khawvel in a hmel hriat, Pi Vanlalzapin Voice test ngai miah lova Radio Artist kan nei te, Champhai District Miss hmasa ber leh Mizoram Super Model Nl Lalthanmawii kan nei te, Mizoram Inchai Champion Pu Lawikunga leh Pu C.Rokunga (L) te leh infiamna chi hrang hrang Football, Taekwondo leh infiamna hrang hranga Medal ropui tak tak la te Ruantlang atang hian an lo chhuak tawh a ni. Heng bakah hian kawng hrang hrangin Ruantlang hian hming chherna a lo nei tawh thin a. Chungte chu a mal mal a sawi sen pawh a ni lo. Kut hnathawh lamah pawh mahni thawh chhuah a khawsa, hmasang mizo nun mawi chhawm nun tum tlat khua, tualzal nun pawh a khaw phu tawk a nuam, mikhual leh veng dangte pawh ngaih ngam tak a an khawsak theihna a ni. Tin, Ruantlang hi khaw hrisel pawl tak, kum upate tamna khua tak a ni a. Thlanmualah lungphunah pawh hian naupang lam thi aiin kum upa lam thi an tam zawk a ni.

                                       Ruantlang khaw upat lam hi a chhui tute chhui dan a zirin sawi dan hrang hrang a awm thei awm e. Pipute hun atang leh he mi hmuna lo khawsa tawhten hmun hming an lo vuah dan atang hian Ruantlangah hian kum 500 liam ta atang tawh khan mihring an lo cheng tawh nia hriat a ni a, he mi hmuna Vanhnuailiana lo kai emaw Vanhnuaikhuma'n khua a sah atang pawh a chhut hian Ruantlang khua hi kum 100 chu a tling ve hrim hrim tawh a ni. Engpawh nise, Mizoram khaw hrang hrangte zingah hian Ruantlang chu khaw naupang tak chu a ni tawh lo a ni. A tira In 10 vel emaw lek ding kha tunah chuan in 400 chuang lo ding tawhin, a mi chengte pawh mihring 3,000 dawn kan lo tling ta a ni.

                                      Ruantlang khaw chanchin hi ziah tur chin pawh hriat thiam a har khawp mai. Ziah chakawm tak tak, tapchhak titi leh Ruantlang a lo cheng hmasa te chanchin ngaih nawm tak tak pawh a tam, chip chiar taka ziah a chakawm rualin, duh khawp lo takin a tlangpui chauh kan tarlan atang hian Ruantlang khua nih hi a zahpuiawm lohin, inchhuanna tur tam tak a awm a. Mahse, tunlai khawvel changkan ang zel a hmasawnna kawng erawh zawh zel turin Ruantlang khua leh tuite hi kan inbuatsaih sauh sauh erawh a tul awm e.

      Thu lakna te -
1. Zoram Encyclopedia - B. Lalthangliana, 2003
2. Mizo awmdan hlui - Rev. Liangkhaia, 2008
3. Vanapa chanchin - C. Lalaudinga 2009
4. Ruantlang Kohhran Centenary Souvenir - 1994 - Upa J. Zoliana
5. Ruantlang Br.YMA Golden Jubillee Souvenir - 2005
6. Champhai Centenary Souvenir , 1999
7. Ruantlang Pastor Bial Golden Jubille Souvenir - 1990.
8. Pu Lalchia S/o Biakkunga (L), Ruantlang
9. Pu Hrangkhama, Aizawl
10. Pu Phirthanga, Ruantlang
11. Pu W.Thanthianga, Ruantlang
12. Upa ho inkawm khawm, Ruantlang

Entrance Exam India - Latest Alerts - 2010

science books

Search 2.0

Parts Finder